ભગવાન ગણેશને તમામ મુશ્કેલીઓનો નાશ કરનાર કહેવામાં આવે છે. સંકષ્ટી ચતુર્થી વ્રતનું હિન્દુ ધર્મમાં વિશેષ સ્થાન છે, જે ભગવાન ગણેશને સમર્પિત છે, આ ઉપવાસ સુખ, સમૃદ્ધિ અને આરોગ્ય પ્રદાન કરનાર છે. માઘ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષ ચતુર્થી પર રાખવામાં આવતા સંકષ્ટી ચતુર્થી ઉપવાસને લંબોદર ચતુર્થી, માઘી ચતુર્થી અથવા અંગારકી ચતુર્થી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
સંકષ્ટી ચતુર્થીને ભગવાન ગણેશની પૂજાનો તહેવાર માનવામાં આવે છે, આ દિવસે ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવાથી ઘરમાં સુખ-શાંતિ જળવાઈ રહે છે અને ઘરમાંથી નકારાત્મક ઉર્જા દૂર થાય છે. મંગળવારે સંકષ્ટી ચતુર્થી વ્રત રાખવામાં આવશે. સંકષ્ટી ચતુર્થીના દિવસે, માતાઓ તેમના બાળકોના લાંબા આયુષ્ય માટે નિર્જળ ઉપવાસ રાખે છે અને સાંજે ચંદ્રોદય પછી, તેઓ ચંદ્રને અર્ઘ્ય અર્પણ કરીને ઉપવાસ તોડે છે. ચાલો જાણીએ સંકષ્ટી ચતુર્થીનો શુભ સમય અને પૂજા પદ્ધતિ-
સંકષ્ટી ચતુર્થી પૂજા મુહૂર્ત: હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, સંકષ્ટી વ્રતનો શુભ સમય 10 જાન્યુઆરીએ 12:08 વાગ્યે શરૂ થશે અને 11 જાન્યુઆરીએ 2:32 વાગ્યે સમાપ્ત થશે. સંકષ્ટી ચતુર્થીના દિવસે ચંદ્રની પૂજા કરવાની એક વિશેષ પદ્ધતિ છે, આ દિવસે ચંદ્રોદય સવારે 8.41 કલાકે થશે. ચંદ્રને અર્ઘ્ય અર્પણ કર્યા પછી જ સંકષ્ટી વ્રત સમાપ્ત થાય છે. આ વખતે સંકષ્ટી ચતુર્થી પર ભદ્ર યોગ છે, તે 12 વાગ્યા સુધીમાં સમાપ્ત થઈ જશે.
પૂજા પદ્ધતિ: સંકષ્ટી ચતુર્થી નિમિત્તે સવારે વહેલા સ્નાન કરીને સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરીને ભગવાન ગણેશનું સ્મરણ કરો અને વ્રતનું વ્રત કરો. ભગવાન ગણેશની પૂજા પૂર્ણ વિધિથી કરો, ગણપતિને લાલ આસન પર બિરાજમાન કરો, ત્યારબાદ ધૂપ, દીપ, દુર્વાથી પૂજા કરો અને ગોળ, તલ, લાડુ ચઢાવો, ગણેશજીના મંત્રોનો જાપ કરો. ચંદ્રોદય પહેલા ગણેશજીની પૂજા કરો, પછી ચંદ્રોદય સમયે ચંદ્રના દર્શન કરો અને ચંદ્રને અર્ઘ્ય આપો અને વ્રત રાખો.
પૌરાણિક કથા: લક્ષ્મી સાથેના લગ્ન સમયે ભગવાન વિષ્ણુએ ગણેશજીને આમંત્રણ નહોતું આપ્યું, લગ્નની સરઘસ નીકળતી વખતે બધા દેવતાઓએ ગણેશ વિશે પૂછવાનું શરૂ કર્યું, ભગવાન વિષ્ણુએ કહ્યું, મેં શિવને આમંત્રણ આપ્યું છે, ભેગા થઈ શક્યા હોત, કદાચ તેઓ ન કરે. લગ્નમાં હાજરી આપવા માંગો છો. આના પર અન્ય દેવતાઓએ કહેવાનું શરૂ કર્યું કે ગણેશજી અહીં છે, ચાલો તેમને દ્વારપાળ બનાવીએ કારણ કે ગણેશની સવારી, ઉંદર ખૂબ જ ધીમી ચાલે છે, શોભાયાત્રામાં વિલંબ થશે. આ અપમાનથી શ્રી ગણેશ ખૂબ ગુસ્સે થયા અને તેમણે શોભાયાત્રાનો રસ્તો રોકી દીધો. ઘણી ક્ષમાયાચના અને આદર બાદ શોભાયાત્રાના માર્ગમાંનો અવરોધ દૂર થયો. લક્ષ્મી નારાયણના લગ્ન સફળતાપૂર્વક સંપન્ન થયા. પછી બધા દેવતાઓએ ગણેશજીની પૂજા કરી અને કહ્યું, ‘હે શ્રી ગણેશ, તમે જે રીતે શ્રી વિષ્ણુનું કાર્ય કર્યું છે તેમ દરેકનું કાર્ય પૂર્ણ કરો’.
સંકષ્ટી ચતુર્થીનું મહત્વ: સંકષ્ટી ચતુર્થીના દિવસે ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવાથી જીવનની તમામ મુશ્કેલીઓ દૂર થાય છે અને સુખ-સમૃદ્ધિ આવે છે. સંકષ્ટી ચતુર્થીના દિવસે ચંદ્રની પૂજા કરવાથી તન-મનના વિકારો દૂર થાય છે.