આ બિલ પર રાષ્ટ્રપતિના હસ્તાક્ષરમાં વિલંબને કારણે દેશમાં આશંકા હતી. નેપાળના બંધારણ મુજબ, રાષ્ટ્રપતિ સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા બિલનો અભ્યાસ કરવા માટે હસ્તાક્ષર 15 સુધી મુલતવી રાખી શકે છે.
નેપાળમાં બહુચર્ચિત નાગરિકતા સંશોધન બિલને સંસદમાં પરત કરવાના રાષ્ટ્રપતિ વિદ્યા દેવી ભંડારીના પગલાએ નેપાળી કોંગ્રેસના નેતૃત્વવાળા શાસક ગઠબંધન માટે નવી સમસ્યા ઊભી કરી છે. સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા બિલ પર હસ્તાક્ષર કરવાને બદલે, રાષ્ટ્રપતિ ભંડારીએ તેને સંસદમાં પરત કરી દીધું છે, અને તેના પર પુનર્વિચાર કરવાની વિનંતી કરી છે. સંસદ દ્વારા પસાર થયા પછી, બિલને ગત 31 જુલાઈના રોજ રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ માટે હાઉસ ઓફ રિપ્રેઝન્ટેટિવ્સના સ્પીકરને મોકલવામાં આવ્યું હતું.
મુખ્ય વિરોધ પક્ષ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ નેપાળ (યુએમએલ) દ્વારા સંસદમાં આ બિલનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો હતો. રાષ્ટ્રપતિના આ પગલાને તેમના સ્ટેન્ડના સમર્થન તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે. શેર બહાદુર દેઉબાની ગઠબંધન સરકારને આશા હતી કે જો આ વિધેયક કાયદાનું રૂપ ધારણ કરે છે તો તેનો મોટો રાજકીય ફાયદો ખાસ કરીને દેશના મધ્ય પ્રદેશમાં થશે. દેશમાં નવું બંધારણ બન્યું ત્યારથી મધ્ય પ્રદેશના પક્ષો નાગરિકતા કાયદામાં ફેરફારની માંગ કરી રહ્યા હતા.
રાષ્ટ્રપતિએ બિલ પર 15 ચિંતા વ્યક્ત કરી
નિરીક્ષકોના મતે, આ બિલ પર રાષ્ટ્રપતિના હસ્તાક્ષરમાં વિલંબથી દેશમાં આશંકાઓ સર્જાઈ હતી. નેપાળના બંધારણ મુજબ, રાષ્ટ્રપતિ સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા બિલનો અભ્યાસ કરવા માટે હસ્તાક્ષર 15 સુધી મુલતવી રાખી શકે છે. ત્યારબાદ, તેઓએ કાં તો તેના પર હસ્તાક્ષર કરવા પડશે, અથવા તેને પુનર્વિચાર માટે સંસદમાં પરત કરવા પડશે. રાષ્ટ્રપતિ ભંડારીએ આ સમયગાળો પૂરો થાય તે પહેલા બિલ સંસદમાં પાછું મોકલ્યું હતું. રાષ્ટ્રપતિ ભવનના સૂત્રોએ મીડિયાને જણાવ્યું કે રાષ્ટ્રપતિએ બિલ પર તેમની 15 ચિંતાઓ વ્યક્ત કરી છે. તેમણે સંસદને આ ચિંતાઓ પર ધ્યાન આપવા વિનંતી કરી.
ચૂંટણી પહેલા સરકાર સામે મોટો પડકાર
સંસદીય સૂત્રોએ જણાવ્યું છે કે બંધારણ મુજબ, સંસદ ઇચ્છે તો રાષ્ટ્રપતિની ચિંતાઓને નકારી શકે છે. સંસદ જે પણ સ્વરૂપમાં ફરીથી બિલ પસાર કરશે, તેના પર રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા 15 દિવસમાં હસ્તાક્ષર કરવા પડશે. પરંતુ વિશ્લેષકો કહે છે કે આ બંધારણીય જોગવાઈ છે. બિલ પરત ફરવાથી જે રાજકીય પ્રશ્નો ઉભા થયા છે, હવે શાસક પક્ષે જનતામાં તેના જવાબ આપવા પડશે. દેશ જ્યારે સામાન્ય ચૂંટણીની તૈયારી કરી રહ્યો છે ત્યારે સત્તાધારી પક્ષ સામે આ નવો પડકાર ઉભો થયો છે. નેપાળમાં સંઘીય અને પ્રાંતીય વિધાનસભાઓ માટે 20 નવેમ્બરે મતદાન થશે.
આ બિલથી હજારો બાળકોને ફાયદો થશે
આ બિલ કાયદો બનતાની સાથે જ એવા હજારો બાળકોને દેશની નાગરિકતા મળી જશે, જેમની માતાઓ લગ્ન સમયે વિદેશી હતી. આ સિવાય તે નેપાળી મહિલાઓથી જન્મેલા બાળકોને પણ નાગરિકતા મળશે, જેમના પિતાની ઓળખ થઈ શકી નથી. રાષ્ટ્રપતિ ભંડારીએ કહ્યું છે કે આ બિલમાં સમાવિષ્ટ જોગવાઈઓ નેપાળના બંધારણની કલમ 38 અને 39 વિરુદ્ધ જાય છે, જે બાળકોના મૂળભૂત અધિકારો અને સુરક્ષિત માતૃત્વ અને માતાઓના પ્રજનન અધિકારોને સુનિશ્ચિત કરે છે. રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું છે કે મધેસી સમુદાયની નાગરિકતાની ચિંતાઓનો કાયમી ઉકેલ શોધવો જોઈએ. પરંતુ તેમણે એમ પણ કહ્યું છે કે નાગરિકતા માત્ર મધેસી સમુદાયનો મુદ્દો નથી.
કાયદા મંત્રી ગોવિંદ બાંદીએ કહ્યું છે કે રાષ્ટ્રપતિએ તેમની બંધારણીય સત્તાનો ઉપયોગ કર્યો છે. તેમણે કહ્યું- ‘હવે આખી પ્રક્રિયા નવેસરથી શરૂ થશે. રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલા મુદ્દાઓ પર નિર્ણય લેવાનું સંસદના અધિકારક્ષેત્રમાં છે.